Grupa wiekowa od 7 do 9 lat
Ciało
Wymagana jest szczegółowa wiedza
Własne ciało i ciało innych pozostaje ekscytujące! Jednak poszukiwania i eksploracje prowadzone są teraz w sposób bardziej ukryty, ponieważ pojawiło się uczucie wstydu.
Dla wielu dzieci szkoła podstawowa to czas, w którym lubią one zdobywać dużą ilość szczegółowej wiedzy (np. o dinozaurach). Z tego powodu - a także dlatego, że dojrzałość fizyczna może rozpocząć się w bardzo wczesnym wieku i nie powinna zaskakiwać dzieci - teraz jest dobry czas na rozmowę w sposób przyjazny dla dzieci o widocznych i niewidocznych zmianach w organizmie, których będą one doświadczać w nadchodzących latach.
Wiele dzieci w tej grupie wiekowej interesuje się zmianami fizycznymi w okresie dojrzewania. Czy to dlatego, że mają starsze rodzeństwo, zauważają, że dorośli wyglądają inaczej niż dzieci, czy dlatego, że są z tym konfrontowani w filmach i reklamach.
Poniżej znajdują się przykłady typowych aspektów rozmowy w okresie dojrzewania. Znajdziesz tu pomysły na to, jak zainicjować lub przeprowadzić rozmowę. Zapraszamy do korzystania z odpowiedzi napisanych na zielono w kontaktach z dziećmi.
"Kiedy zmieniasz się z dziewczyny w kobietę lub chłopca w mężczyznę, wiele rzeczy zmienia się w twoim ciele i wokół niego". Co zauważasz, że jest inaczej u dorosłych mężczyzn i kobiet niż u dzieci?"
Zapewne zauważysz, że dzieci sporo zauważają, np.:
"Kobiety mają piersi."
"Może być tak, że region wokół sutków jest teraz bardziej wrażliwy, sutki czasami "swędzą". Może być również tak, że jedna pierś zaczyna rosnąć wcześniej niż druga. To jest zupełnie normalne. Chłopcy mogą również doświadczyć (chwilowego) wzrostu piersi, nie jest to niczym niezwykłym."
"Rosnące tam na dole włosy."
"Włosy na nogach rosną już w dzieciństwie. Później włosy rosną również pod pachami i na wulwie lub wokół penisa i moszny. Nie rosną one jednak tak długo, jak włosy na głowie, lecz pozostają krótkie, często są skręcone i bardziej szczeciniaste niż włosy na głowie. Niektórzy ludzie golą się tutaj, inni nie. Można zdecydować o tym samemu."
"Kobiety mają okres menstruacyjny."
"Od czasu, gdy dziewczyny dojrzewają, krwawią z pochwy mniej więcej raz w miesiącu. Dzieje się tak dlatego, że w macicy przygotowywane jest "gniazdo" dla dziecka - oznacza to, że macica jest "wyściełana" (odkładanie się błony śluzowej). Ponieważ to gniazdo musi być zawsze świeże, jeśli żadne dziecko nie rośnie w środku, jest mieszane z krwią i opuszcza ciało przez pochwę. Potem budowane jest nowe gniazdo."
Zwłaszcza na początku okresu dojrzewania, menstruacja jest często jeszcze nieregularna i nawet w wieku dorosłym cykl może się znacznie różnić w zależności od osoby.
Najpóźniej w szkole podstawowej dzieci są zainteresowane tym, jak się urodziły. Dla wielu z nich jest to już przedtem temat do dyskusji – np., kiedy przybywa rodzeństwo.
"Skąd pochodzą dzieci?"
"Większość dzieci powstaje w ten sposób: kiedy mężczyzna i kobieta bardzo się kochają, całują się, przytulają, może nawet nago, a najbliżej można się przytulić, kiedy pochwa przyjmuje penisa. Jeśli nadal będą się przytulać, z penisa wyjdzie dużo spermy, a gdy napotka komórkę jajową, może powstać dziecko."
Omówcie, że duże nastolatki lub dorośli uprawiają seks ze sobą po prostu dlatego, że wzbudza to miłe uczucia - a nie dlatego, że za każdym razem robi się dziecko.
"Co to znaczy gejowski?"
"Kiedy dwóch mężczyzn jest w sobie zakochanych."
"Co to znaczy lesbijski?"
"Kiedy dwie kobiety są w sobie zakochane."
Tożsamość
Dzieci przejmują oczekiwania specyficzne dla płci
Naśladowanie i obserwacje odgrywają zasadniczą rolę w procesie uczenia się dzieci. We wczesnym dzieciństwie dziewczęta, podobnie jak chłopcy, analizują, które zachowania są pozytywnie oceniane, a które sankcjonowane. Np. niektórzy rodzice nieświadomie nie pozwalają swoim córkom sprawdzać swoich granic. Z drugiej strony od chłopców często oczekuje się wspinania się na szczyt ramy wspinaczkowej. Nasze zachowania zakupowe odgrywają tu rolę, której nie należy lekceważyć.
Od kilku lat nie ma sklepu, w którym ludzie nie są podzieleni według płci. Niektóre produkty bardzo wyraźnie przekazują to, czego oczekuje się od dziewcząt i chłopców: dziewczyny powinny być piękne i uśmiechać się, chłopcy powinni być szaleni, wolni i odważni. W ten sposób powstają stereotypy, które zapewniają, że istnieją pozornie męskie i żeńskie kolory, zabawki i sport. Uogólnia się, że wszyscy członkowie jednej płci od samego początku lubią to samo. Ten „marketing płciowy” pomaga gospodarce i ogranicza nasze dzieci w doświadczaniu różnorodności i wypróbowywaniu rzeczy.
Co można zrobić?
Kwestionuj fakt, że istnieją kolory dziewczynek i chłopców, i podejmuj otwarty dialog z dzieckiem. Zachęcajcie je do wypróbowania innych produktów i bądźcie otwarci na jego życzenia.
Ten społecznie i ekonomicznie uzasadniony podział może również prowadzić do tego, że dzieci interseksualne nie mogą znaleźć dla siebie miejsca, a dzieci, które są trans, bardzo wcześnie uświadamiają sobie, że muszą spowalniać swój rozwój fizyczny i następującą zmianę wyglądu. Chłopcy, którzy są trans, często reagują na tę presję zaburzeniami odżywiania, aby zapobiec rozwojowi kobiecego ciała i pojawieniu się pierwszej miesiączki. Jedną z opcji, która może pomóc dziecku, jest stosowanie leków. Są one przepisywane przez lekarza i spowalniają dojrzewanie. W ten sposób można pomóc dziecku spokojnie zbudować pozytywne odczuwanie ciała.
Orientacja seksualna jest zróżnicowana
Pojęcie orientacji seksualnej opisuje pragnienie posiadania przez daną osobę pożądania seksualnego do partnera wybranej płci. Istnieją różne warianty tego:
- aseksualista: nie odczuwa żadnego seksualnego przyciągania do żadnej płci
- biseksualista: czuje pociąg do mężczyzn i kobiet
- heteroseksualista: czuje wyłącznie przyciąganie do płci przeciwnej
- homoseksualista: pociąga go tylko własna płeć (używa się do tego również innych terminów, np. „gej” lub „lesbijka”)
- panseksualista: po prostu zakochuje się w ludziach, bez względu na płeć
W naszym społeczeństwie dzieci coraz częściej doświadczają różnych alternatywnych modeli rodzinnych, np. rodzin klasycznych, patchworkowych, rodzin z jednym rodzicem lub rodzin tęczowych, tzn. rodzin, w których przynajmniej jedno z rodziców jest lesbijką, gejem, trans lub interseksualistą. Jeśli dzieci mają w tym momencie pytania, temat orientacji seksualnej jest szybko poruszany. Twoje dziecko zauważy również inne konstelacje rodzinne (np. na ulicy lub w domu u przyjaciół). Możesz pomóc swojemu dziecku zrozumieć, że różnorodność rodzin jest tak samo normalna jak różnorodność wyboru partnerów. Istotne jest przesłanie, że każdy powinien mieć prawo do podjęcia własnej decyzji i zaufania do własnych uczuć.
Dla większości ludzi orientacja seksualna jest centralnym aspektem ich osobowości. Opisuje ona nie tylko to, kogo się pociąga, ale także zawiera indywidualne doświadczenia i osobiste odczucia. Ponadto orientacja seksualna ma znaczenie także dla osób z zewnątrz: rodzi założenia i nadzieje, wartości, a może nawet uprzedzenia. Zachęcajcie swoje córki i synów w tej grupie wiekowej, aby akceptowali innych takimi, jakimi są i nie osądzali ich zbyt szybko.
Co można zrobić?
Czytaj razem z dzieckiem książki, które zajmują się tematem orientacji seksualnej. Jedna z propozycji do lektury: "Sex is a funny word: a book about bodies, feelings, and YOU" Cory Silverberg/Fiona Smyth (2015). Książka w języku angielskim, licząca 162 strony, zajmuje się "seksualnością" za pomocą rysunków komiksowych. Autorka i ilustratorka z wyczuciem podejmują różne aspekty fizyczne i psychologiczne oraz aspekty, które ludzie kojarzą z tym tematem i przedstawiają jego różnorodność. Książka nadaje się jako medium w codziennym życiu dzieci i młodzieży, ponieważ zawsze dostarcza nowych pomysłów na rozpoczęcie rozmowy o seksualności, ciele i miłości. (ISBN: 978-1609806064).
Uczucia
W wieku 7-9 lat dzieci stają się co raz bardziej niezależne. Niemniej jednak rodzice są nadal bardzo ważnymi osobami referencyjnymi w życiu dziecka. Widać to w tym, że dzieci z jednej strony stają się bardziej niezależne, a z drugiej strony szukają zaufanej osoby do przytulenia się. Podczas przytulania dzieci lubią również zanurzać się w bajkach i światach fantazji. Często następuje płynne przejście od fantazji do rzeczywistości. Treścią ich fantazji może być przyjaźń, miłość i zakochanie się w kimś innym. Tak jest już w przypadku 5-6-latków.
W wieku przedszkolnym dzieci poznają również takie emocje jak wstyd, poczucie winy, zazdrość i duma. Te emocje społeczne są autoreferencyjne. Rozwijanie tych emocji wymaga wcześniejszych etapów rozwoju umysłowego i zrozumienia różnych prostych emocji. Poprzez doświadczanie i poznawanie własnych emocji, wywoływanych w pewnych sytuacjach, rozwija się również zrozumienie emocji wobec innych.
Zwłaszcza rozwój poczucia wstydu jest wyraźnie zauważalny. Dzieci czują się coraz bardziej niekomfortowo, kiedy widziane są nago przez inne osoby niż te, które są im znane. Oprócz wstydu zwiększa się również prywatność, a dzieci wyraźnie wskazują, jakie informacje chcą przekazać jakim osobom. Prywatność ta może być również wyrażona wobec bliskich osób. Tutaj opiekun ma pozostać wyrozumiały i szanować decyzję dziecka.
Dziecinna ciekawość zostaje zachowana
Dzieci nadal mają wiele pytań dotyczących reprodukcji i seksualności. Pytania te stają się coraz bardziej konkretne, również pod wpływem kontaktu z innymi dziećmi i kontaktów z mediami. Pytania często sprawiają wrażenie, że dziecko ma już wiedzę na temat zadanego pytania. Motywacją jest jednak często poszukiwanie uwagi rodziców lub opiekunów oraz pragnienie wiedzy. Dzieci coraz częściej zauważają, że dorośli nie odpowiadają już na konkretne pytania tak otwarcie, jak w poprzednich latach. W poszukiwaniu odpowiedzi odwiedzają oni swoich rówieśników i coraz częściej korzystają z Internetu w celu uzyskania informacji.
Tajemnice jako część własnej autonomii
W wieku od siedmiu do dziewięciu lat tajemnice pozostają ważnym elementem w rozwoju własnej autonomii. W tym wieku, niektóre dzieci dodają jeszcze więcej tajemnic, które wynikają z codziennego życia dzieci. Mogą to być doświadczenia ze szkoły lub przygody z innymi dziećmi. Nadal ważne jest, aby sygnalizować otwartość i zaufanie oraz oferować wymianę pomysłów. Tajemnice nie powinny być oceniane, ponieważ mogłoby to być oceną uczuć i osoby. Może to doprowadzić do tego, że następnym razem dziecko będzie szukało innych ludzi, z którymi podzieli się tajemnicą. Jeśli w najbliższym otoczeniu nie ma innych powierników, dziecko nie będzie miało możliwości wymiany. Wycofanie się dziecka może być tego konsekwencją.
Zmiany w relacjach
Dzieci w tym wieku mają silne uczucia przyjaźni, a nawet wyrażają "bycie zakochanym" w kimś. To uczucie może być skierowane do nauczyciela, wychowawcy, zwierzęcia domowego lub innego dziecka. Uczucia mogą być bardzo silne, tak że może wystąpić również tęsknota. Rodzice powinni traktować każde uczucie dziecka poważnie, doceniać je i z miłością wspierać. W tej fazie dzieci powinny nauczyć się rozróżniać między różnymi rodzajami związków, takimi jak przyjaźń, miłość i pożądanie.
Co można zrobić?
Ten czas wielu nieprzyjemnych i konkretnych pytań można postrzegać jako szansę. Korzystaj z pytań, aby dać dziecku dobre odpowiedzi i konkretne, prawidłowe informacje. Dzieci bardzo pragną wiedzy i szukają informacji i odpowiedzi, niezależnie od tego, w którym miejscu je znajdują. Jeśli udzielasz odpowiedzi dostosowanych do potrzeb dziecka lub korzystasz z książek dla dzieci, dzieci są chronione przed złymi informacjami z Internetu lub innych źródeł.
Doświadczając przyjaźni, dzieci nabywają umiejętności społecznych, w których nie ma różnic władzy i relacji zależności. W tym wieku dzieci coraz częściej odwołują się do własnej płci, jest to kwestia stałego balansowania pomiędzy samodzielnością a adaptacją. Ale chodzi tu również o zazdrość, rozłąkę i budowanie nowych, przyjaznych relacji. Wypróbowując i doświadczając tych relacji, dziecko będzie mogło żyć z wiekiem w pozytywnych i zdrowych relacjach i partnerstwach.
Miłość
Przyjęcie do szkoły oznacza początek czasu, w którym dzieci chcą odkrywać i rozumieć otaczający je świat na nowe sposoby. Jako rodzice musicie spodziewać się pytań dotyczących seksualności, płci, ciąży i porodu. Poprzez media dzieci stają się coraz bardziej świadome, że na plakatach reklamowych, w telewizji lub w Internecie często chodzi o seksualność.
Już przed rozpoczęciem okresu dojrzewania dzieci, sensowne jest podjęcie z nimi rozmowy. Dzieci są ciekawskie, zadają pytania i są wyczulone. Jako rodzice jesteście źródłem informacji i osobami kontaktowymi - może się to zmienić wraz z okresem przedpokwitaniowym dzieci. Z jednej strony, Wasze znaczenie jako partnerów do rozmów i pośredników wiedzy rośnie, z drugiej strony, dzieci zazwyczaj ukrywają swoje działania i wycofują się. Ten odwrót jest ważnym krokiem w kierunku autonomii. Część tego odosobnienia oznacza, że własne ciało i seksualność są postrzegane jako sprawa prywatna. Jako rodzice z pewnością powinniście szanować granice swoich dzieci. Dowiedzcie się, kiedy skrępowanie jest właściwe i w jakich sytuacjach potrzebne jest wsparcie lub rozmowa.
Zauważcie, że Wy, jako rodzice, jesteście wzorami do naśladowania. To, jak zachowujecie się wobec swojego partnera lub wobec własnego ciała, jest postrzegane przez Wasze dzieci. Bądźcie autentyczni w tym, co mówicie i robicie. Nie trzeba być wzorem do naśladowania. Największym efektem uczenia może być to, gdy dzieci widzą, jak radzić sobie z problemami i dostrzegają przepaść między pragnieniem a rzeczywistością.
Intymność i poczucie wstydu
Intymność w rodzinie jest czymś, czego dziecko doświadcza przez całe swoje życie. Jako niemowlę było głaskane i pielęgnowane. Jako dziecko śpi w łóżku rodziców lub towarzyszy rodzicom w łazience. Pomimo tej bezstronności, wraz z wiekiem dziecka, wkradają się wątpliwości, czy intymność między rodzicami a dzieckiem nie jest jednak zbyt wielka. Nie wolno przekraczać żadnych granic ani naruszać sfery intymnej. Uszanujcie tutaj uczucie wstydu dziecka. Te uczucia wstydu nie są pruderyjne ani skrępowane. Regulują one, które czynności cielesne (np. wyjście do toalety lub wzięcie prysznica) należą do sfery publicznej, a które nie. W ten sposób tworzą one intymną sferę i zapewniają dziecku ochronę. Z jednej strony może się odróżniać od innych, z drugiej strony dostosowuje się do norm społecznych w społeczeństwie.
Dla wielu dzieci następujące sytuacje są wstydliwe:
- ubieranie i rozbieranie się
- pielęgnacja ciała
- wanna lub prysznic
- gry poznawcze i samo-stymulacja
- wycieranie się po wyjściu do toalety
Rozgraniczenie i wykazywanie granic zwiększa się wraz z wiekiem dzieci. W ten sposób budują swoją prywatność. Dzieci uczą się, że każdy człowiek ma prawo do prywatności i że można wytyczać granice.
Edukacja w zakresie płodności, rozmnażania i antykoncepcji
Sześcio- lub siedmioletnie dzieci zazwyczaj potrafią wyjaśnić fizyczną różnicę między kobietami a mężczyznami. Wiedzą, że kobiety mają wulwę, a mężczyźni penisa. Związek między poczęciem a ciążą jest czymś, co zazwyczaj dopiero później rozumieją. Dzieci podejrzewają, że dorośli uprawiają seks tylko wtedy, gdy chcą mieć dziecko. Związek pomiędzy seksualnością a pożądaniem zwykle pozostaje przed nimi ukryty, ponieważ zazwyczaj rodzicom łatwiej jest wyjaśnić rozmnażanie. Edukacja w zakresie płodności, rozmnażania i antykoncepcji powinna odbywać się przed rozpoczęciem okresu dojrzewania.
W przypadku niektórych dziewcząt miesiączka może rozpocząć się w wieku dziewięciu lub dziesięciu lat. Dla wielu dziewczyn pierwszy okres przychodzi bez objawów, pojawia się nagle. Wyjaśnij dziecku, co dzieje się w organizmie, czego od tej pory można się spodziewać i jak radzić sobie z menstruacją.
Rola mediów
Dzieci coraz częściej mają kontakt z mediami: oglądają telewizję, czytają czasopisma i książki lub surfują po Internecie. Bez możliwości zapobieżenia temu przez rodziców, dzieci stykają się z wieloma różnymi obrazami i informacjami o seksualności. Dzieci nie rozumieją większości aluzji seksualnych w filmach lub na plakatach reklamowych; zauważają przede wszystkim, że przedstawienie ma coś wspólnego z seksem. Prowadzi to do pytań lub irytacji. Rodzice powinni zwracać baczną uwagę na konsumpcję medialną dzieci. Negatywnym zjawiskiem jest to, że pierwszy kontakt z materiałem pornograficznym ma miejsce dużo wcześniej niż kiedyś. Filmy są często udostępniane przez telefon komórkowy i oglądane razem na szkolnym podwórku lub w szkolnym autobusie. Nie można temu zapobiec. Ogromne znaczenie ma odpowiednia do wieku i pełna edukacja seksualna dzieci.
Co można zrobić?
Wspólnie czytać czasopisma lub książki, oglądać programy telewizyjne lub wspólnie surfować po Internecie. Kilka wskazówek może ci pomóc:
- Uzgodnić stałe zasady dotyczące telewizji i surfowania w Internecie. Co jest obserwowane? Które strony są tabu? Kiedy włącza się i wyłącza telewizor lub komputer?
- Należy zwrócić uwagę na klasyfikację wiekową filmów, programów telewizyjnych lub gier komputerowych.
- Towarzysz dziecku, gdy zacznie korzystać z Internetu. Informuj go o potencjalnych zagrożeniach, takich jak strony internetowe z pornografią lub reklamy, płatne usługi i postępowanie z informacjami poufnymi. Możesz zainstalować oprogramowanie filtrujące i pracować z dzieckiem, aby znaleźć strony i wyszukiwarki odpowiednie dla dzieci.
- Porozmawiaj z członkami rodziny i przyjaciółmi na temat używania mediów przez Twoje dziecko. Jakich zasad i granic należy przestrzegać?
Przemoc seksualna
Kwestia przemocy seksualnej wobec dzieci musi być w świadomości rodziców. Tu chodzi o to, by zapobiegać bez paniki. Dzieci powinny nauczyć się znać swoje ograniczenia, powiedzieć "nie" oraz uzyskać pomoc i wsparcie w nagłych wypadkach. Napaści na tle seksualnym to akty przemocy seksualnej, które masowo i/lub celowo naruszają osobiste granice dziecka. Zaczyna się od skrywanych dotknięć, spojrzeń lub uwag i sięga aż do ukierunkowanych dotknięć piersi, pupy lub okolic narządów płciowych dzieci. Zmuszanie dzieci do intymnego dotykania dorosłych lub nastolatków, do oglądania pornografii lub masturbacji, również zalicza się do napaści na tle seksualnym. Szczególnie poważnym są formy usiłowania lub dokonania gwałtu doustnego, pochwowego lub odbytniczego. Należy mieć świadomość, że seksualne wykorzystywanie dzieci zazwyczaj nie jest przypadkowe, lecz starannie zaplanowane. Sprawca buduje relację z dzieckiem, a często także z rodzicami, zazwyczaj przez długi czas. Napaści na tle seksualnym często zdarzają się w rodzinie i kręgu znajomych, dlatego też zaufane osoby spoza tych kręgów są szczególnie ważne dla dzieci, aby dzieci w razie potrzeby mogły uzyskać pomoc. Zazwyczaj zaczyna się od drobnych natręctw i gróźb, aby sprawdzić, czy dziecko milczy. Rodzicom często trudno jest mówić o przemocy seksualnej. Dziecko powinno być chronione bez straszenia go.
Co można zrobić?
- Przekaż swojemu dziecku, że może zaufać swoim uczuciom. Dzieci potrafią odróżnić przyjemne od nieprzyjemnych dotknięć i dostrzec ich granice. Jeśli te granice zostaną naruszone, dziecko musi mieć możliwość obrony, krzyczeć głośno: "Nie!" i szukać pomocy i wsparcia.
- Porozmawiaj z dzieckiem o tym, że są młodzi ludzie i dorośli, którzy chcą wykorzystać dzieci. Dzieci nie są temu winne, odpowiedzialność zawsze spoczywa na dorosłym, nigdy na dziecku.
- Wyjaśnij dziecku różnicę między dobrymi a złymi sekretami. Niektóre sekrety powodują ból brzucha, bo podobno nie wolno ci o nich mówić. Dziecko może zdradzić te tajemnice ludziom, którym szczególnie ufa.
Zachowania dzieci, które doświadczyły przemocy seksualnej, różnią się znacznie w zależności od wieku i osobowości. Tylko nieliczne dzieci mówią bezpośrednio, że doświadczyły przemocy seksualnej, są bardziej skłonne do aluzji, ponieważ brakuje im odpowiednich słów na temat tego, co się stało. Właśnie z tego powodu wskazówki często nie są właściwie rozumiane. Należy mieć świadomość, że dzieci nie wymyślają seksualnego wykorzystywania z własnej inicjatywy.
Co można zrobić?
Jeśli masz wrażenie, że Twoje dziecko było molestowane, powinieneś potraktować to uczucie poważnie i śledzić je.
- Szukaj zaufanej osoby, z którą możesz wymieniać informacje.
- Pokaż swojemu dziecku, że może z Tobą porozmawiać.
- Powiedz, że martwisz się, bo zauważyłeś zmiany.
- Zachowaj spokój i pozwól dziecku mówić o dobrych i złych sekretach. Przekaż, że uzyskanie pomocy nie jest kapowaniem ani zdradą. Spraw, by dziecko poczuło, że mu wierzysz.
- Nie naciskaj na dziecko.
- Jasno poinformuj, że wiesz, o co chodzi i że masz siłę się z tym zmierzyć.
- Nigdy nie konfrontuj go z możliwym sprawcą.